راهنمای درمان بیماری چشمی دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد
دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد ،شایعترین علت کم بینایی در افراد مسن است.
در بیماری دژنراسیون ماکولا ،ماکولا یا لکه زرد تخریب می شود. ماکولا یا لکه زرد در مرکز شبکیه قرار دارد. شبکیه هم، لایه حساس به نور است که در قسمت خلفی کره چشم قرار دارد. نور روی ماکولا متمرکز می شود. در ماکولا میلیون‌ها سلول مخصوص بینایی وجود دارد. ماکولا یا لکه زرد نور را دریافت و به علائم عصبی تبدیل کرده، به مغز منتقل می‌کند. این روند دید مرکزی نامیده می شود.
از آنجایی که این بیماری فقط دید مرکزی را مختل می‌کند، به ندرت باعث نابینایی فرد می شود. با این حال می تواند خواندن، رانندگی کردن و انجام سایر فعالیت‌های روزمره‌ای که نیاز به دید مرکزی و دقیق دارند را بسیار مشکل یا غیرممکن کند.
اگر ماکولا صدمه ببیند، قسمت مرکزی تصویر دیده شده تار می شود و تصویر در اطراف منطقه تار شده وضوح بیشتری دارد. پس اهمیت لکه زرد در این است که در قسمتی از شبکیه که نزدیک عصب بینایی است، سلول های اصلی بینایی که مخصوص دید در روز، دید دقیق و دید رنگی هستند، تجمع پیدا کرده‌اند. در واقع انسان به وسیله لکه زرد بهترین و دقیق‌ترین دید را به دست می‌آورد.
تباهی لکه زرد بر دو نوع خشک و تر است. نوع خشک شایعتر بوده و حدود۹۰ % بیماران به این نوع مبتلا می شوند. نوع تر معمولاً با کاهش دید شدیدتر و جدی تری همراه است.
علل دژنراسیون ماکولا
نوع خشک ممکن است بر اثر پیر و نازک شدن بافت ماکولا، رسوب رنگدانه‌ها در ماکولا، و یا ترکیبی از این دو ایجاد شود.
در نوع تر، عروق خونی جدید در زیر شبکیه رشد کرده و خون و مایع از آنها نشت می‌کند. این نشت سبب مرگ سلول‌های شبکیه شده و باعث ایجاد نقاط کور در دید مرکزی می شود.
عواملی که شانس ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد عبارتند از سابقه خانوادگی، مصرف سیگار، فشار خون بالا، دوربینی و چاقی.
در بعضی از موارد، دژنراسیون ماکولا عارضه‌ای از داروهای سمی نظیر کلروکین (داروی ضد مالاریا) یا فنوتیازین‌ها (دسته‌ای از داروهای روانپزشکی) هستند.
علائم دژنراسیون ماکولا
دژنراسیون ماکولا می‌تواند سبب کاهش دید تدریجی یا ناگهانی شود.
اگر خطوط مستقیم را موجدار می بینید، دیدتان تار است، یا لکه‌های تیره در مرکز دید خود می‌بینید احتمال دارد که دچار علائم اولیه دژنراسیون ماکولا شده باشید.
در معاینه نیز معمولا خونریزی ته چشم دیده می‌شود. البته بیمار اصلا احساس درد نمی کند.
درمان ماکولا
– روشهایی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و یا حتی بهبود دید و درمان ماکولا وجود دارد.
– ویتامین های آنتی اکسیدان نظیر ویتامین A و ویتامین های C و E ممکن است ماکولا را در برابر تخریب محافظت کنند. مشخص شده است که مصرف ویتامین‌های C و E، ویتامین A و روی، خطر پیشرفت بیماری را در بعضی بیماران تا ۲۸٪ کاهش می‌دهد. از این‌رو به بیماران در خطر ابتلا به نوع پیشرفته توصیه می شود آنتی‌اکسیدان و روی به مقادیر زیر مصرف کنند.
۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین سی، ۴۰۰ واحد ویتامین E ، پانزده میلی‌گرم بتا–کاروتن و ۸۰ میلی‌گرم اکسید روی.
– کسانی که سیگار می‌کشند نباید از قرص‌های بتا–کاروتن (ویتامین A)استفاده کنند زیرا ریسک ابتلا به سرطان ریه در این افراد و کسانیکه تازه سیگار را ترک کرده‌اند با مصرف بتا–کاروتن افزایش می یابد.
– ویزودین اولین دارویی است که برای نوع تر به کار می رود. در این روش درمان ماکولا دارو به دست بیمار تزریق شده و سپس با استفاده از یک لیزر غیر حرارتی فعال می شود. فعال شدن دارو سبب ایجاد واکنشی شیمیایی می شود که عروق خونی غیر طبیعی را از بین می برد. از هر ۶ بیمار درمان شده یک نفر دید بهتری پیدا می کند و این دو برابر بیمارانی است که از این دارو استفاده نمی کنند.
وقتی قسمتی از دست زخم می شود، برای ترمیم احتیاج به رگ دارد و رگ ها باید باز سازی شوند. این دارو خودش موجب ساخته شدن عروق جدید و ترمیم زخم می شود. پس یک ماده طبیعی است که برای بدن لازم است و اگر بدن آن را ترشح نکند، بازسازی نقاط آسیب دیده صورت نمی گیرد. ولی در مورد چشم این ماده عمل نابجایی را انجام می‌دهد، یعنی رگ هایی را می سازد که ضرورتی به ساخته شدن آن رگ ها نیست. برای همین پزشکان به این نتیجه رسیدند که اگر ماده‌ای را در چشم تزریق کنند که این ماده را کنترل کرده و مانع فعالیت آن شود، در واقع به هدف خود رسیده اند و به این ترتیب داروی مهم آواستین یا بواسی زوماپ ساخته شد.
– فوتوکوآگولاسیون با لیزر با تخریب و عایق بندی عروق خونی جدید و جلوگیری از نشت خون و مایع باعث بهبود بیماران مبتلا به نوع تر می‌شود. در این روش جای لیزر مانند زخمی بر روی شبکیه باقی می ماند و باعث به وجود آمدن نقاط کور در دید بیمار می شود.
– در روش فیلتراسیون خونی که توسط ژاپنی ها ابداع شد جریان متفاوت خون در غشاء سبب کاهش مقدار بعضی از پروتئین‌ها و اسیدهای چرب که مقدارشان زیاد است و ممکن است مضر باشند می شود. این تکنیک در بیماریهای مختلفی بکار گرفته شده است ولی نوع جدیدی از آن بنام رئوفرزیس برای درمان نوع خشک این بیماری تست شده است.
– تلسکوپ قابل جاگذاری، تلسکوپی کوچک است که تصویر را بزرگ کرده و بر روی شبکیه می اندازد. بزرگ شدن تصویر سبب می شود که نسبت قسمت تخریب شده ماکولا به اندازه تصویر کم شود و در نتیجه لکه هایی که در دید مرکزی دیده می شوند کوچکتر شوند. تلسکوپ مینیاتوری قابل جاگذاری در اواخر دهه ۹۰ اختراع شد.
هر چند اخیراً پیشرفت‌های زیادی در درمان تباهی لکه زرد صورت گرفته است ولی دید از دست رفته قابل بازگشت نیست. برای بیمارانی که دیدشان را از دست داده اند وسایلی وجود دارد که با استفاده از لنزهای بزرگ کننده و نور زیاد به بهبود بینایی کمک می کنند. بعضی از این وسایل تصویر را به قسمت‌های محیطی تر شبکیه و خارج از محدوده ماکولا منتقل می کنند.
بعضی از مواد غذایی نظیر روی، لوتئین، زیگزانتین و ویتامین‌های A، C و E به کاهش خطر ابتلا به بیماری کمک کرده و یا پیشرفت نوع خشک را کند می کنند. چربی‌ها نیز ممکن است در این میان نقش داشته باشند. مصرف اسیدهای چرب امگا–۳ که در ماهی به میزان فراوانی یافت می شود اثر حفاظتی در مقابل دژنراسیون ماکولا دارد. مصرف اسیدهای چرب امگا–۶ که در روغن‌های نباتی یافت می‌شوند خطر ابتلا را افزایش می دهد.
