علائم بیماری و میکروب کزاز و ارائه راهکار برای پیشگیری و درمان
بیماری کزاز هنگامی رخ می‌دهد که میکروب کزاز از طریق بریدگی یا زخمی عمیق وارد بدن می شوند.
بیماری کزاز به دلیل ورود میکروب کزاز به بدن ایجاد می شود. میکروب کزاز کلستریدیوم تتانی نام دارد. میکروب کزاز در محیط خارجی مقاومت زیادی از خود نشان می دهد. اثرات میکروب کزاز به واسطه سم بسیار قوی است که ترشح می کند و از راه لنف های بدن به مراکز عصبی می رود. میکروب کزاز در خاک، مدفوع اسب و گاو، آب و گرد و خاک وجود دارد.
میکروب کزاز یعنی کلستریدیوم تتانی در برابر مواد ضد عفونی کننده و اتوکلاو تا ۱۲۰ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه مقاوم است. میکروب کزاز در ۱۲۰ درجه سانتی گراد به مدت ۲۰ دقیقه یا با پرتو تابی گاما از بین می رود. زهر بیرونی میکروب کزاز تتانواسپاسمین نامیده می شود. این زهر محلول در آب بوده و از لحاظ شدت زهر، بعد از بوتولیسم قرار دارد. یک دهم میلی گرم از آن، یک انسان هفتاد کیلوگرمی را از پا در می آورد.
علایم بیماری کزاز
علایم اولیه بیماری کزاز ناراحتی و بی‌خوابی است.
با آزاد شدن تدریجی سم در بدن انسان، گرفتگی عضلانی دردناک و شدید که علامت عمده بیماری کزاز است، بروز می‌کند. وقتی که سم به اعصاب می رسد، عضلات صورت و فک دچار گرفتگی های شدید می شوند. به همین علت یکی از مشکلات شایع قفل شدن فک است. همچنین گرفتگی عضلات گردن، بلع مشکل و تحریک پذیری نیز رخ می دهد. به علاوه عضلات قفسه سینه، شکم و کمر نیز ممکن است دچار گرفتگی شوند.
انقباض عضلات عمومی به صوت حمله ای ظاهر می شود یعنی در اثر تحریک بیمار با روشنائی و صدا، تزریق و یا لمس بدن جمع شدن عمومی بدن فرا می رسد. فکها سخت به هم فشرده شده و سایر عضلات نیز سفت می شوند.
در کزاز تعریق فراوان، فشار خون پایین و بی خوابی وجود دارد.
گرفتگی عضلانی با پیشرفت سم در بدن به تدریج گسترش می یابد و با درگیر کردن عضلات تنفسی و انسداد راه تنفس، منجر به مرگ بیمار خواهد شد.
عوامل افزاینده خطر
دیابت شیرین، سن بالای ۶۰ سال، انجام ندادن تزریق واکسن کزاز، هوای گرم و مرطوب، مکان های شلوغ یا غیر بهداشتی به ویژه در مورد نوزادان متولد شده از مادرانی که واکسن کزاز در دوران بارداری خود دریافت نکرده اند، استفاده از مواد مخدر خیابانی که با سوزن ها و سرنگ‌های ناپاک تزریق می‌شوند، سوختگی‌ها، زخمهای جراحی و زخمهای پوستی باز در مکان‌های با آلودگی زیاد.
پیشگیری از بیماری کزاز
برای پیشگیری واکسن کزاز دریافت کنید. واکسیناسیون شامل ۳ بار واکسن زدن است که در ۲ ماهگی شروع می‌شود و با دوزهای یادآور در ۱۸ ماهگی، ۵ سالگی و سپس هر ۱۰ سال ادامه می‌یابد. ممکن است در هنگام آسیب یک دوز یادآور دیگر لازم باشد.
واکسن کزاز در بارداری و در زنان باردار غیر ایمن، دو تزریق با فاصله یک ماه انجام می شود. اولین تزریق هر چه زودتر و دومین تزریق با فاصله یک ماه و حتماً ۳ ماه قبل از زایمان باشد. در موارد با سابقه ایمنی قبلی، فقط یک تزریق واکسن کزاز بارداری که آن هم بهتر است حتماً تا ۱۵ روز قبل از زایمان باشد انجام می گیرد، در غیر این صورت نمی توان به ایمنی آن اعتماد کرد.
از آنجا که عامل بیماری کزاز در خاک و مدفوع اسب و گاو و آب و گرد و خاک وجود دارد بنابراین یکی دیگر از راههای پیشگیری این است که در صورت داشتن زخم باید از تماس با خاک آلوده اجتناب کرد و زخم را با آب و صابون شست و ضد عفونی کرد و جهت اقدامات بعدی به مراکز درمانی مراجعه نمود .
بعد از شستن و تمیز کردن زخم، یک لایه از آنتی بیوتیک هایی (کرم یا پماد) نظیر نئوسپورین یا پلی سپورین را بر روی زخم قرار دهید. این آنتی بیوتیک ها بهبود زخم را تسریع نمی کنند، اما با مهار رشد باکتری ها و ایجاد مصونیت، بدن را در ترمیم زخم یاری می نمایند. برخی اجزای این پمادها باعث ایجاد لکه های پوستی خفیف می شوند. در صورت بروز لکه های پوستی، مصرف پماد را متوقف سازید.
در معرض هوا بودن زخم به بهبودی آن کمک می نماید، اما پانسمان، زخم را تمیز نگه می دارد و از ایجاد عفونت های مضر جلوگیری می کند. تاول های تخلیه شده باید تا زمان بهبودی پانسمان شوند. پانسمان باید روزانه و در صورت مرطوب بودن، سریع تر تعویض شود.
درمان بیماری کزاز
درمان شامل مصرف یک داروی ضد سم است. هر چند که ضد سم تنها می تواند سموم غیر متصل به بافت عصبی را خنثی نماید.
پزشک ممکن است برای مقابله با باکتری کزاز، آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی تجویز کند. همچنین تجویز واکسن کزاز، از عفونت آینده با کزاز جلوگیری می نماید.
داروهایی جهت آرام بخشی و فلج عضلانی تجویز می شوند. خواب آورها برای تسکین اضطراب و شل کننده های عضلانی برای کنترل اسپاسمها به کار می روند.
بستری شدن در یک اتاق تاریک و ساکت و گرم و مرطوب کردن، فیزیوتراپی قفسه سینه،خارج کردن تراوشات سینه و حلق، حرکت دادن بیمار در روی تخت برای جلوگیری از ایجاد زخم های بیشتر، مراقبت چشمها، تغذیه وریدی، تجویز آرام بخش‌ها و آنتی بیوتیکها به مقدار کافی و در صورت لزوم اجرای تنفس مصنوعی با دستگاه و مراقبت دقیق و دائمی بیمار کارهایی است که در بیمارستان و زیر نظر پزشک برای درمان بیماری کزار انجم می شود.
